Comparative Education

-         تزكیه نفس.

-         حفظ بهداشت و آراستن خود برای ورود به اجتماعات.

-         به حساب آوردن ارزش دیگران و قبول موفقیت دیگران.

-         روحیه مناسب برای همكاری با دیگران.

-         احترام به انسانیت.

-         گوش دادن و توجه کردن به نظرات ديگران.

-         پذیرش مسؤولیت رهبری در كارهای گروهی.

-         آگاه كردن برای مواجهه با مسائل زندگی، تفاهم‌ها، تضادها.

اساس آموزش این‌گونه مسائل در خانه و از طریق رفتار والدین و همچنین در مهدكودك‌ها و مدارس پیش‌دبستانی، از طریق آموزش مستقیم است.

خواجه نصیر الدین طوسی28 در كتاب اخلاق ناصری، به پدران و مادران توصیه می‌كند كه از همان آغاز، كودكان خود را به كار و فعالیت وادار سازند تا با سردی و گرمی زندگی اجتماعی آشنا شده، در بزرگی از مشكلات اجتماعی نهراسیده، راه گریز در پیش نگیرند و برای زندگی اجتماعی آمادگی داشته باشند.

مهد كودك نباید تبدیـل به یك محل اجبـاری مثل مدرسه شود كه كـودك هر روز صبح زود مجبور باشد از خواب بیدار شود و به آنجا برود و این موضوع او را اذیت كند؛ كودك می‌تواند در هفته، 3 روز به مهد كودك برود و بهتـر است رفت و آمد در ساعات مشخص باشد تا بدین‌گونه نظم را هم یاد بگیرد. با این كه مهد كودك جای تعلیم و تربیت و محبت پدر و مادر را نمی‌گیرد ولی می‌تواند در رشد شناختی و اجتماعی كودكان، تأثیر قابل توجهی داشته باشد. به هر حال، در شرایط كنونی كه نیاز به حضور فعال تر و مؤثرتر خانم‌ها در فعالیت‌های گوناگون اجتماعی، به شدت محسوس است، نقش و كاركرد مهدهای كودك در تربیت فرزندان و آمـوزش اجتماع‌پذیری به آنان، بیشتر اهمیت یافته است؛ از این رو، باید استانداردهای لازم برای فعالیت این اماكن فرهنگی، از سوی مسؤولان مربوط، تعیین و تبیین شود تا از سویـی، مهد كودك‌ها ملزم به رعایت این استانداردها برای ادامه فعالیت شوند و از سویی دیگر، خانواده‌ها با آگاهی از ضوابط، مراكز مناسبی را برای سپردن فرزندانشان شناسایی كنند.

     سال‌های پیش‌دبستانی، در رشد و پرورش کودکان، نقش مهمی دارد و مناسب‌ترین ایام برای تکوین شخصیت و آمادگی برای یادگیری است(ندیمی و همکاران،1383).

     در دوره پیش‌دبستانی، کودکان از راه مشاهده عکس‌ها و تصاویر یا داستان‌هایی که دیگران برای آنان می‌خوانند و نقل می‌کنند، مفاهیم و معانی بسیاری کسب می‌کنند؛ بدیهـی است کودک در صورتـی می‌تواند به معنـای اشیا پی ببرد که بتواند روابط بین آنها را درک کند. هر قدر تشابه میان تجارب گذشته و حال بیشتر باشد، کودک معنای بیشتری را به آنها مربوط می‌سازد...(تقی‌پور ظهیر،1379).

     دگرگوني‌هاي سريع و پيچيده جوامع انساني، به مرور زمان، بر شيوه‌هاي فرزندپروري انسان‌ها، اثري اساسي بر جاي ‌گذاشته است و خانواده‌ها اكنون تلاش مي‌كنند فرزند خود را، از همان اوان كودكي، براي ربودن گوي سبقت از همسالانشان آماده كنند. اين شيوه تربيتي، سبب شده است كه فرزندان، زماني خود را باارزش بدانند كه مورد تأييد والدين خود قرار بگيرند و چون تأييد والدين و ديگران، نقشی اساسي در ساختار شخصيتي افراد دارد، مي‌كوشند تلاش خود را دوچندان كنند تا به انتظارات آنان، پاسخ مثبت دهند. گاهي اوقات، همين حساسيت و توجه بيش از حد والدين و توقعات بيش از اندازه آنها، مي‌تواند بر برخي عوامل شخصيتي و روان شناختي فرزندانشان اثر بگذارد.

خودكارآمدي، بر الگو‌هاي فكري، هيجاني، انگيزشي و رفتاري افراد تأثيرگذار بوده و يكي از مشكلات آموزش و پرورش ما، عدم توجه به علل شكست دانش‌آموزان در راه تحصيل مي‌باشد. بدون مطالعه دقيق و همه جانبه از علل افت تحصيلي29 و شكست دانش‌آموزان، زمينه‌هاي پيشرفت تحصيلي در جامعه ايجاد نخواهد شد(‌بندورا،1993).

     خانه و خانواده، آسايشگاهي است كه كودك در آنجا همه افتخارات و موفقيت‌هايش را به نمايش مي‌گذراد؛ در آنجا، او به دنبال درمان و مرهمي براي دردها و شكست و زخم‌هاي وارد بر خود مي‌گردد تا دردهاي خود را آرامش بخشد. به بيان ديگر، خانه براي كودك جايگاهي است كه او تجربه‌هاي اجتماعي روزانه خود را با شتاب به درون آن مي‌آورد تا آن تجربه را ارزيابي كند و به خاطر آن، ستايش و تحسين و تشويق شود يا آن را به بوته فراموشي بسپارد و به عنوان يك تجربه از آن درس بياموزد و در اين وادي، نقش والدين از اهميت به سزايي برخوردار است(نوابي‌نژاد،1373).

در دنیای امروز، کودکان از جایگاه متفاوت و متنوعی در نزد ملل و اقوام مختلف برخوردارند تا آنجا که جهان‌بینی، باورها و نظام ارزشی حاکم در هر جامعه، بازخورد و نگرش خاصی را نسبت به کودکان آن جامعه به وجود آورده است که بالطبع، پذیرش کودکان و برنامه‌ریزی و تلاش در جهت رشد و شکوفایی شخصیت آنها، اساساً متأثر از چنین عواملی است اما کودکان از هر قوم و ملتی که باشند، سخت نیازمند توجهند و در کنار نیازهای زیستی، نیازهایی، از قبیل: آرامش روانی و عواملی که در بهینه کردن رشد آنان مؤثر است، باید مورد توجه قرار بگیرد؛ چرا که استعدادهای نهفته و توانمندی‌های بالقوه کودکان، نیازمند شکفتن و از قوه به فعل رسیدن است. آموزش پیش‌دبستانی، علاوه بر به وجود آوردن محیطی آرام و دوستانـه می‌خواهد به انحنای مختلف، آنـچه را که در رشد شخصیت و تفـکر و بینش او در آینـده تأثیــر می‌گـذارد، مـد نظـر قـرار داده و بـا بـه کـارگـیـری افـراد متـخصـص، زمیـنـه چنیـن عملـی را فراهم کننـد(شفیع‌آبادی،1383).

     در مهد کودک و مراکز پیش‌دبستانی، مربیان آموزش و پرورش، نه فقط عنوان پرستاری از کودک را بر عهده دارند، بلکه در راستای رشد همه جانبه کودک، وظیفه آموزش و پرورش را نیز بر عهده دارند و باید برنامه آموزشی اولیه کودک را با اجرای دقیق به عمل بیاورند تا موجب رشد هوشی و اجتماعی و... کودکان باشد؛ لذا کودکـان در چنیـن محیطی(پیش‌دبستان) یاد می‌گیرند که باید بین قواعد با عرف اجتماعی و اخلاقی تمایز قایل شوند و یاد می‌گیرند که باید از خود و متعلقات خودشان محافظت بنمایند(شفیع آبادی،1383).

     اهميت آموزش در دوران كودكي، از دو جنبه مورد نظر است: يكي، حساسيت و سهولت اثرپذيري كودكان از محيط هاي آموزشي و ديگري، دوام تأثيرات عميق يادگيري‌ها. اين دوران و اهميت اين نوع آموزش در دوران اوليه كودكي، به حـدي محسوس و شايـان توجه است كه در آيات، احاديث، پژوهش‌هاي علمـي و برنامه‌هـاي آموزشـي مراكـز پيش دبستاني، كاملاً هويدا است. جان آموس كمينوس30 معتقد است كه آموزش و پرورش در سال‌هاي اوليه كودكي، بـه بهتريـن وجـه صورت مـي‌گيـرد و تنـها در صـورت برخـورداري از چنيـن آمـوزشـي، مـوقعيت‌هـاي بعـدي امـكان‌پذيــر است(مفیدی،1372).

به طـورکلـی، پـژوهـش‌های مختلف، حکایت از ایـن دارند که کودکانـی که دوره آمادگـی و پیـش از دبستـان را سپـری کرده انـد، بـه نسبت کودکانــی که این دوره را نگذرانیـده‌انـد، پیشرفـت تحصیلــی و رشد اجتـماعـی بالاتــری دارنـد(پارکایان،1376).

     بر اساس تحقیقی که در یکی از دانشگاه‌های نیویورک انجام  پذیرفته است، چنانچه کودکی در نخستین سال‌های زندگی خود در محیط غنی قرارگیرد، کورتکس مغز او رشدکرده و شیارهای آن زیادتر می‌شود و سلول‌های گلیا، که باعث ترشح آنزیـم حافظه سـاز مـی‌گـردد، افزایـش می‌یابنـد؛ در نتیجـه، مغـز تقــویت می شـود و یـادگیـری تسهیل می شود(عصاره،1382).

     آموزش پیش از دبستان، در غنای زبان کودک نیز مؤثر است که به نوبه خود، در آمادگی کودک در مراحل بعدی چه از نظر پیشرفت تحصیلی و چه از لحاظ توانایی‌های اجتماعی و مهارت‌های زندگی، تأثیر به‌سزایی دارد. زبان در خدمت بسیاری از هدف های زندگی بشر است و در همدلی و ارتباط مناسب با دیگران، نقش مهمی ایفا می‌کند. کودک با کاربرد درست مهارت‌های زبانی می‌تواند به خوبی، خواسته‌ها، نیازها، اندیشه‌ها و احساسات خود را به دیگران انتقال دهد و آنها را از دیگران دریافت کند و در نتیجه این اثرگذاری و اثرپذیری، ارتباط مناسب صورت می‌پذیرد و محتوای فکری او رشد می‌یابد. کودکانی که در محیط‌های فرهنگی مناسب پرورش می‌یابند، چون در معرض الگوهای گفتاری مناسب از جانب اطرافیان  هستند، مهارت های زبانـی بهتـری کسب می کنند و بر غنـای زبـان آنها افـزوده می شود. در مقابل، کودکانی که در محیط های نامساعد پرورش می یابند، چون ناگزیر از کاربرد الگوهای نامساعد آن محیط هستند، از گروه اول عقب می مانند و دچار فقر زبانی می گردند.

     در محیط کودکستان، کودک تحت آموزش و پرورش مناسب و مؤثر قرار می گیرد؛ شعر و سرود می خواند؛ قصه گوش می دهد؛ داستـان و خاطـره تعریف می کنـد؛ دربـاره بسیاری از فعالیت های روزمره سخن می گـوید؛ نمایش می بیند و بازی می کند؛ در بازی ها و بحث های‌گروهی شرکت می کند و فعالیت های مختلفی که مستلزم به کارگیری زبان است، انجام می دهد. این فعالیت ها، رشد مهارت‌ گوش دادن و صحبت کردن را تسهیل می کند و گنجینه لغات، طول جملات و کیفیت آن را افزایش می دهد. از طرفی دیگر، روان شناسان، یکی از عوامل هوش را، میزان تسلط در به کار گرفتن علایم زبانی می دانند.(هوش کلامی)31 زیرا این علایم، نماینده بسیاری از مفاهیم درون ذهن هستند؛ بنابراین توانایی های کلامی، از نشانه های هوش به شمار می رود؛ لذا کودکی که کلمات بیشتری در گفتار خود به کار می برد و عمق و ریزه کاری های معنایی این واژگان را بهتر درک می کند، توانایی زبانی بیشتر و هوش برتری دارد. بسیاری از فعالیت های ذهنی که از نظر روان شناسان، مؤلفه های دیگر هوش را می سازند،(هوش غیرکلامی)32 به نحوی با زبان درگیر و مرتبطند. فعالیت های ذهنی، از قبیل: حافظه، تفکر، استدلال، استنتاج و... و به طور کلی، فعالیت های منطقی ذهن، به کمک علایم زبانی صورت می پذیرند( عصاره،1382).

     آموزش پیش از دبستان، در رشد مهارت های اجتماعی، مؤثر است؛ اگر کودکستان، از امکانات کافی برخوردار باشد، مهارت های اجتماعی کودک را افزایش می دهد؛ او در آنجا به یادگیری و تجربه می پردازد و روش های ارتباط با دیگران را می آموزد و به نقاط ضعف و قوت خود پی می برد. کودکستان باید بر قوه ابتکار و اعتماد به نفس کودک بیفزاید و مهارت های اجتماعی او را گسترش دهد و رفتارهای نامناسب او را اصلاح کند(شفیع آبادی،1383).

     دوره کودکی، سرآغاز آموزش‌های بسیاری است که در مسیر پرورش مهارت های اجتماعی و ارتباطات، باید کسب گردد. اگرچه خانواده، در آموزش مجموعه ای از مهارت هـای اجتماعی کودک، مؤثر است، در مراکز پیش دبستانی، کودکان، ارتباطات وسیع تری دارند و با افراد بیشتـری ارتباط برقـرار می کنند؛ در نتیجـه، به رشد اجتمـاعی لازم دست می یابند و برای ورود به مدرسه و ایفای نقش در جامعه، آماده می شوند.

     بهترین راه برای پرورش استقلال کودک33 پیش دبستانی، تقویت اعتماد به نفس وی است که برای حفظ و ادامه زندگی خوب و ایده آل، لازم است. او ممکـن است بین دو لبـاس، یکـی را انتخاب کند و یا از او پرسیـده شود آیـا او می خواهد یک ساندویچ بوقلمون و یا ماکارونی و پنیر برای ناهار بخورد؟ وقتی او در مورد انجام کاری می گوید یک ایده خوب نیست، او را باید در آن شرکت داد و در چارچوب ساختار، اجازه انتخاب داد که با این روش، برای تقویت اعتماد به نفس او کمک خواهد شد.

     معمولاً کودکان پس از تسلط بر زبان، تمایلات اجتماعی بیشتری پیدا می کنند. آنها قبل از ورود به مدرسه، به مجموعه ای از مهارت ها و قابلیت هایی که آنان را برای سازگاری اجتماعی و تطبیق با محیط تجهیز می کند، نیازمندند. از طرفی چون در سنین قبل از مدرسه، هنوز ویژگی های خودمداری را دارند، لازم است تا به مهارت هایی دست یابند تا آنان را از خود، خارج و به طرف دیگران جلب کند؛ این مهارت، عبارتند از: علاقـه مند شدن به کمک به دیگران و لذت بردن از دوستی و صمیمیت با آنها، پی بردن به احساسات دیگران تا در آنها آرام آرام احساس همدلی، سخاوت، احترام به حقوق دیگران و رعایت نظم و انضباط و... ایجاد شود.

     کودکانـی که یک یا دو سال از زندگـی خود را در مراکـز پیش از دبستـانی گذرانده اند، در محیط دبستـان، سازگاری اجتماعـی و عاطفـی بیشتـری از خــود نشان می دهند. ایـن کودکان، مستقل تـر، مسؤولیـت پذیـرتـر، فعـال تـر و با نـشاط ترند و بـرای ورود بـه پایـه اول، تـرس و اضـطـراب کـمتـری بـروز می دهنـد و رفتـارهای جامعـه پسندتری دارند(عصاره،1382).

     آموزش پیش از دبستان، در رفع ناهمسانی های زبانی نیز تأثیر به سزایی دارد. زبان شناسان معتقدند تا زمانی که تمایـز اجتماعــی – فرهنگـی در چـارچوب جـامعـه ای بزرگ تر وجـود دارد، گـونـاگونـی گـویشـی نیـز وجـود خواهد داشت(آنسلمو،1379).

     ایران، سرزمین پهناوری است که شرایط اقلیمی و خرده فرهنگ های متنوع و متفاوتی دارد. علی رغم رسمیت زبان فارسی، مردم بسیاری از مناطق کشور، با زبان ها، لهجه ها و گویش های مختلف تکلم می کنند؛ کودکان این مناطق جنبه های گفتاری و شنیداری زبان محلی خود را فرا می گیرند؛ برای این کودکان هنگام ورود به مدرسه، جنبه های گفتاری و شنیداری و به تبع آن، خواندن و نوشتن به زبان فارسی، ناملموس است.

     تحقیقات به عمل آمده در زمینه های پیامد دو زبانه بودن، نشان می دهدکه بیشترین درصد مردودی و افت تحصیلی، در زبان فارسی است که این امر، سبب ضعف در دروس دیگر نیز می شود. تحقیقاتی که در زمینه تأثیر دوزبانگی بر رشد شناختی و پیشرفت تحصیلی انجام پذیرفته، به نتایج متفاوتی اشاره می کنند.

آنسلمو در کتاب خود به نام "رشد در دوره کودکی" به نقل از لمبرت، میان دوزبانگی افزایشی و افتراقی تمایز قایل شده است. دوزبانگی افزایشی، زمانی روی می دهدکه اعضای طبقه اجتماعی، اکثریت را تشکیل می دهند؛ به زبــان اکثـریت صحبـت می کنند و به دلیل ادامه کـاربرد زبان اول، مـورد حمـایت خانـواده ها و اجتمـاع قـرار می گیرند. در مقابل، دوزبانگی افتراقی، زمانی روی می دهدکه کودکان، اعضای گروه اقلیت را تشکیل می دهند و برای ادامه استفاده از زبان اول، بیرون از  خانواده خویش مورد حمایت واقع نمی شوند. در موارد دو زبانگی افتراقی، زبان دوم غالباً با موفقیت پذیرفته نمی شود و ممکن است توانش زبان اول نیز رشد نیابد( آنسلمو،1379).

     چنانچه دوره پیش دبستانی، همراه با برنامه های مناسب گسترش یابد، نه تنها در پیشرفت مهارت های ارتباطی34 و گسترش مهارت های تفکر تأثیر می گذارد، بلکه در نزدیکی و همسان کردن سوابق زبانی و فرهنگی کودکان تأثیر به سزایی خواهد داشت.

اهميت و ضرورت آموزش و پرورش پيش از دبستان:

- مرحله پيش از دبستان، براي رشد كلي و همه جانبه كودك اهميت به سزايي دارد.

- فرصت هايي ايجاد مي كند تا كودك با بزرگتر، گروه هاي ديگر و همرديفان خود مواجه شود و به تعامل معني دار و غني با آنها بپردازد.

- فرصت هايي فراهم مي آورد تا كودك با آزمايش هاي اشيا و مكان هاي متنوع، رو به رو شده و كسب تجربه كند.

- محيطي است كه امنيت عاطفي و حمايتي كودك را تأمين مي كند.

- پرورش كامل استعدادهاي كودك، به ويژه در اين سال ها، نياز به محيطي محرك و برانگيزنده دارد.

- شش سال اوليه زندگي كودك، سال هايي حساس هستند زيرا ميزان رشد در اين سال ها نسبت به مراحل ديگر رشد، سرعت بسيار بيشتري دارد.

اهداف آموزش و پرورش پيش از دبستان:

-         پرورش سلامت جسم، هماهنگي ماهيچه اي مناسب و مهارت هاي حركتي اساسي در كودك.

-         پرورش عادات بهداشتي سالـم و تشكيـل مهارت هاي پايـه لازم به منـظور سازگـاري شـخصي كودك، مانند: لباس پوشيدن و درآوردن، خوردن، شستن، نظافت و...

-         پرورش آداب و نگرش هاي اجتماعي مطلوب، به منظور تشويق در مشاركت گروهي سالم و حساس كردن كودك به حقوق و امتيازات ديگران.

-         پرورش پختگي عاطفي از طريق راهنمايي كودك به بيان ابراز خود، شناخت پذيرش و كنترل احساسات35 و عواطف شخصي.

-         تقويت درك زيبايي ها در كودك.

-         برانگيختن كنجكاوي ذهنـي كودك و كمك كـردن به او در درك دنيایي كه در آن زندگـي مي كنـد و شكوفا كردن علايق تازه در او از طريق فراهم آوردن فرصت هايي براي پژوهش، جستجو و كسب تجربه.

-         تشويق كودك به استقلال و خلاقيت از طريق فراهم كردن فرصت هاي كافي براي ابراز خود.

-         پرورش توانايي كودك براي بيان احساسات و افكار به زباني روان، واضح و صحيح.

-         رشد جسمانی ذهنی عاطفی و اجتماعی کودکان بر پایه اصول اخلاقی و مذهبی.

-         افزایش سطح توانایی ها و استعدادهای کودکان.

-         آماده سازی و تربیت کودکان، جهت درک مفاهیم علمی و ذهنی.

-         رشد و پویش زبان فارسی همسطح.

-         آماده سازی و تربیت کودکان، جهت برقراری همکاری ها و معاشرت های اجتماعی.

-         حمایت از خانواده های کم درآمد در روند تربیتی و تحصیلی فرزندان.

از دیگر و مهمترین اهداف مقطع پیش دبستانی، می توان به موارد ذیل اشاره نمود:

-         تربیت کودکان در جهت اجرای اصول اسلامی در زندگی شخصی و اجتماعی.

-         تقویت احساس همکاری و مشارکت کودکان در فعالیت های اجتماعی و حس مسؤولیت پذیری آنان.

-         افزایش قدرت جسمی و ذهنی برقراری تعادل جسمی و افزایش مهارت های پایه کودکان.

-         آموزش زبان فارسی در جهت تقویت ارتباطات36 و ابزارهای آموزشی کودکان، اعم از: خواندن، نوشتن، شنیدن و حرف زدن.

از جمله مهمترين اهداف آموزشي مقطع آموزش پيش دبستاني، مي توان به موارد ذيل نیز اشاره نمود:

-         بيداري حواس و رشد عاطفي كودكان، به ويژه كودكان متعلق به خانواده‌هاي كارگران و مهاجران.

-         پيشگيري از افت تحصيلي كودكان طي سنوات آموزش پايه.

-         توسعه كليه امكانات بالقوه كودك در جهت شكل‌پذيري شخصيت و فراهم سازي فرصت كسب موفقيت در تحصيل، اشتغال و زندگي وي.

-         رشد هوشي، حسي - حركتي و ذهني كودكان.

-         رشـد ارتباطات غيـركلامـي (بيدارسازي حس زيبايي‌شناسـي و درك هنري) و كلامـي (كيفيت كلام و تمرين زبان)

-         آگاهي نسبت به زمان و مكان.

-         مشاركـت در تشخيـص نارسايـي‌هاي حسـي- حركتـي و ذهنـي و فراهـم‌سازي امكـان درمـان به موقع ايـن قبيل نارسايي‌ها.

-         آموزش مهارت و تمرينات لازم در جهت مشاركت مثبت كودكان در زندگي اجتماعي.

وزارت آموزش ژاپن، 5 هدف را برای آموزش در مقطع پیش دبستانی تعیین کرده است:

1-    درک نیازهای اولیه در زندگی روزانه و کسب بینش لازم برای یک زندگی توأم با شادی، آسودگی و سلامتی و همچنین ایجاد شالوده ای برای جسم و اندیشه ای سالم.

2-    پرورش حس محبت و اعتماد به دیـگران و تقویت گرایـش های مستقل و نیز همکاری و تعـاون و همچنیـن هشیاری اخلاقی.

3-    پرورش علاقه و توجه به طبیعت و چیزهای اطراف و رشد آگاهی نسبت به ارزش عواطف و اندیشه درباره آن.

4-    پرورش علاقه و توجه نسبت به نقش مکالمه و گفتگو در توسعه روابط و لذت بخش نمودن ارتباطات گفتاری و شنیداری و نیز درک نقش آنها در ارتباطات.

5-    درک عمیق مفاهیم از طریق کسب تجارب گوناگون در جهت پرورش خلاقیت و شکوفایی استعدادها.

از جمله مهمترین راهبردها و استراتژی های آموزشی مقطع پیش دبستانی می توان به موارد ذیل اشاره نمود:

-         ترغیب اولیای امور وزارت آموزش و پرورش به توجه هرچه بیشتر به سطح آموزش پیش دبستانی.

-         کسب اطمینـان از برقـراری حداکثـری هماهنگـی ممکـن میـان نهادهـای اداره کننـده مراکز آموزشی پیش دبستانی در وزارت آموزش و پرورش.

-         اختصاص بیشتر وجوه غیرمستقیم از سوی آموزش و پرورش به مراکز آموزش پیش دبستانی.

-         آموزش و تربیت نیروی انسانی ماهر از طریق تمرکز بر آموزش های دوره پیش دبستانی.

-         گسترش فضاهای مستقل آموزش پیش دبستانی. 

برخی از برنامه های آموزش و پرورش در دوره پيش از دبستان:

- آموزش و پرورش در دوران اوليه كودكي برنامه اي است كه بر رشد كلي و همه جانبه كودك متمركز است.

- اين برنامه، برنامه اي كودك- محور است كه از رويكرد بازي و فعاليت پيروي مي كند.

- اين برنامه، برنامه اي است كه محيط بازي محركي را براي رشد هوشي، كلامي، اجتماعي، عاطفي و جسمي كودك فراهم مي آورد.

- برنامه دوره پيش از دبستان، برنامه اي است كه كودكان را براي دوران ابتدایي آماده مي كند.

- برنامه‌ای است كه مبنايی برای رشد خواندن، نوشتن و حساب كردن تشكيل می‌دهد.

- برنامه‌ای است كه تعامل با محيط، مشاركت فعال37 در فعاليت‌های گروهی و توانايی حل مسأله خلاق را در كودكان تقويت می‌كند.

- برنامه اي است كه بر تدارك تجارب دست اول براي كودكان تأكيد دارد؛ به طريقي كه رشد مهارت هاي مربوط به روند يادگيري را در آنان تضمين می كند.

- برنامه اي است كه بر طراحي از قبل و جدول بندي و نظم در برنامه ها تكيه دارد ولي در عين حال، نسبت به نيازهاي كودكان انعطاف پذير است.

- برنامه اي است كه به طور غيرمستقيم، كنترل خود و در نتيجه انضباط دروني را در كودكان بهبود مي بخشد.

در کشورهای توسعه یافته38 آموزش های پیش دبستانی، از هدفمندی و قانونمندی خاصی برخوردار هستند و یک نوع اشتراک مساعی بین نهادهای درگیر با این دوره آموزشی مشاهده می شود اما در کشور ما، مراکز پیش دبستانی، متولی معینی که پاسخگو باشد، وجود ندارد؛ در کشور ما، سازمان بهزیستی، وزارت آموزش و پرورش، وزارت کار و برخی دیگر از نهادها و بخش های خصوصـی شاید به علت پولساز بودن این بخش، هرکـدام به صورت جداگانه، خود را متولی آن می دانند و به یک معنا می توان گفت که علایق و سلایق در این زمینه، جایگزین قانون و قانونمندی شده است و هر جایی هم که سلیقه حکمفرما باشد، طبیعتاً مقدار زیادی پرت و هرزه روی امکانات و انرژی جامعه در پی خواهد داشت تا آنجایی که حتی در سال 1360، به طور غافلگیرانه ای بخشنامه ای مبنی بر تعطیل نمودن مراکز آمادگی های کشور صادر شد که خوشبختانه بعد از مدتی، این بخشنامه باطل شد.

     از سویی دیگر، آموزش های ارائه شده در مرکز پیش دبستانی در ارتباط و هماهنگ با آموزش های دوره ابتدایی نیست و به علت مشخص نبودن متولی، کسی احساس مسؤولیت نمی کند که چنین ارتباطی را بین آموزش های این دو دوره یادگیری برقرار سازد؛ همچنین مشکل دیگر ما این است که دانش آموختگـان رشته های مرتبط با آموزش پیـش دبستـانـی، کمتـر به تأسیـس مـهدکـودک و کودکستـان عـلاقه نشـان می دهنـد و یا از آنـها حمایت کافـی به عمل نمی آید و مجوز تأسیس چنین مدارسی برای کسانی صادرمی شود که در برخی موارد، صلاحیت چنین کاری را ندارند؛ بنابر این ما با کمال تأسف می بینیم که فارغ التحصیلان آموزش پیش دبستانـی حاضر می شوند منشی شرکت هـای بیسکـویت سـازی و چـرم سـازی باشنـد و یا گـاوداری تأسیـس کننـد ولـی بـه امـر حسـاس و سـرنـوشت ساز تـربیت انـسان روی نیـاورند.(گفتگو با فرخنده مفیدی، استاد دانشگاه)

نتیجه گیری

     در بررسی تحقیقات به عمل آمده، به پژوهش هایی برمی خوریم که تأثیر آموزش های پیش دبستانی بر پیشرفت تحصیلی در دوره ابتدایی را نشان می دهند؛ به عنوان مثال، این تحقیقات نشان می دهندکه میانگیـن نمره درسی دانش آموزانی که دوره پیش از دبستان را طی کرده اند، بیشتر از دانش آموزانی است که این دوره را طی نکرده اند. لازم  به توضیح است که تکرار پایه و شکست تحصیلی، همه ساله در کشور ما خسارت های سنگینی بر جای می گذارد. با توجه به آثار نامطلوب اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی این پدیـده، در نظـرگرفتـن یک یا دو سال دوره آموزشی منـاسب پیش دبستانی برای کودکان این سرزمین، ضرورت دارد زیرا علاوه بر اینکه تا حدودی تضمین کننده موفقیت های بعدی کودکان است، از اتلاف سرمایه های مادی نیز جلوگیری می کند(عصاره،1382).

     دوره پيش دبســتاني، براي تربيت كودكاني كه در ســن پنج ســال تمام هستند، در نظر گرفته شــده و آنها را براي دوره مدرســه و مهارت هاي مورد نياز آن آمــاده مي كند. كودك، به تدريج از محيط خانه جدا شده، با كودكان ديگر انس مي گيرد و با كار در مدرسه آشنا مي شود. روش آموزش پيش دبستاني، روش بازي اســت؛ يعني بر اســاس بــازي و فعاليت، كـودك را بــا مفاهيـم و مهارت هاي جســمي و گفتـاري مــورد نياز بـراي دوره ابتدايـي آشــنا مي كنــد و زمينه ارتقای ذهني، جســمي و اجتماعــي او را فراهــم مي ســازد. طبق يافته هاي پژوهشــي، كودكانــي كــه دوره پيش دبســتاني را گذرانده اند، نســبت به آنهايي كه در اين دوره شــركت نكرده و به صورت مســتقيم وارد دبستان شده‌اند، موفق‌ترند. در ضمن، هزينه‌ها و خدمات بعدي مورد نياز برای گروه آموزش نديده، از نظر افت تحصيلی و كلاس هاي تقويتــي، حدود هفت برابر گــروه آموزش ديده است(كول،۱۳۸۹).

     کودکی، اولين و مهم‌ترين دوره زندگی آدمی است؛ از آنجا که در اين دوره، ساختار شخصيتی39 و رفتاری انسان بنيان گذاشته می شود، دوران کودکی را دورانی سرنوشت‌ساز و مثبت دانسته‌اند. اهميت اين دوران در شکل‌گيری شخصيت، تربيت پذيری و کسب علم تا آنجاست که به فرموده پيامبر گرامی اسلام، فراگيری علم در کودکی، همچون نقشی است که بر سنگ حک شود(ميرزا بيگی،1370).

     مطالعـات بلـوم(1914)، هانت(1961)، کلاس و سوزان گـری(1968)، انتوایـزل و همکـاران(1997، به نقل از بازگیر،1386) و اکونل و فاران(1982)، همگی نشان داده اند که آموزش های دوره پیش از دبستان، باعث تقویت و تسریع رشد زبان40 کودک می‌شود. این موضوع به خصوص زمانی صحت بیشتری دارد که محیط خانوادگی کودک امکانات و تنوعات محدودی داشته باشد. مؤسسه ملی تحقیقات و مدارک تربیتی فرانسه نیز اطلاعات گرانبهایی را در زمینه تأثیر آموزش های قبل از دبستان بر پیشرفت تحصیلی دوره ابتدایی انتشار داده است. بر اساس این اطلاعات، چنین برمی‌آید که به نسبت گسترش کودکستان‌ها و تربیت پیش از دبستان، شکست تحصیلی41 در پایه‌های مقدماتی کاهش یافته است(محمدعلی،1371. به نقل از یوسفی 1382).

     پاکاریان(1376) تحقیقی با عنوان تحلیل برنامه دوره برنامه آمادگی و تأثیر آن بر پیشرفت تحصیلی و رشد اجتماعی دانش‌آموزان دوره ابتدایی شهر اصفهان انجام داده است که نتایج حاصل از این تحقیق، حاکی از آن است که پیشرفت تحصیلی و رشد اجتماعی دانش‌آموزان شرکت کننده در برنامه‌های دوره آمادگی در تمامی پایه‌های دوره ابتدایی، به طور نسبی بالاتر از گروه دیگر است.

بسیاری از صاحبنظران مثل: (دومان،1984، رسکورلا، 1991، پاندی، 1991، به نقل از لفرانسویس، 1996) معتقدند که تجربه های پیش دبستانی، تأثیر مثبتی بر تحول کودکان خواهد گذاشت.

     استناد به نتایج تحقیقات متعدد و فیش‌برداری و مراجعه به سایت‌های اینترنتی، کتب و منابع مختلف داخلی و خارجی در حوزه علوم تربیتی که به تعدادی از آنها در بخش مقدمه اشاره شد، حاکی از آن است که پیش دبستانی، باعث آمادگی و آماده‌سازی کودک در مراحل بعدی تحصیلی به لحاظ: مهارت‌های حرکتی، توسعه زبان، قدرت تصمیم‌گیری، تقویت حل مسأله، تفکر انتقادی، نوآوری و ابتکار، آگاهی فرهنگی، بهبود عملکرد تحصیلی و در مجموع، باعث مهارت‌های اجتماعی و مهارت‌های زندگی می‌گردد.

     یافته‌های فراوان، حاکی از آن است که آموزش‌های اولیه در ابتدای دوران کودکی چه در مهد کودک و چه در مـرحله پیش‌دبستانـی، باعث شکـل‌گیـری شخصیت کـودک می‌شـود. در پیـش‌دبستانـی و در میـان تعامل با همسن و سالان است که خیلی از شاخصه‌های خوب انسانی و مهارتی در کودک، از جمله: شخصیت‌سازی، عزت نفس، اعتماد به نفس، نشاط اجتماعی، مسؤولیت‌پذیری؛ خودفرمانی و خودمدیریتی، کمک و همیاری و خیلی موارد تربیتی...(ادامه دارد...)